དེ་ཡང་སྔ་དྲོ་དབུ་འབྱེད་མཛད་སྒོའི་སྐུ་མགྲོན་གཙོ་བོར་དཔལ་ལྡན་བོད་མི་མང་སྤྱི་འཐུས་ཚོགས་གཙོ་མཁན་པོ་བསོད་ནམས་བསྟན་འཕེལ་མཆོག་དང་། དམིགས་བསལ་སྐུ་མགྲོན་དུ་ཕྱི་དྲིལ་དྲུང་ཆེ་ཀརྨ་ཆོས་དབྱིངས་ལགས། བོད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ཉམས་ཞིབ་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཟླ་བ་ཚེ་རིང་ལགས། ས་རཱ་བོད་ཀྱི་མཐོ་རིམ་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་སློབ་སྤྱི་པ་སངས་ཚེ་རིང་ལགས། རྒྱ་བལ་གཉིས་ནས་ཕེབས་པའི་ན་གཞོན་ཉམས་ཞིབ་པ་རྣམ་པ་བཅས་ཕེབས་འདུག

རྩ་བའི་རྣམ་པ་ཚོས་སྡེ་ཚན་མང་པོ་ཞིག་ལ་སློབ་སྦྱོང་གནང་ནས་ད་ཆ་གྲུབ་འབྲས་ཐོན་ཏེ། ཤེས་ཚད་ཆ་ནས་རང་རྐྱ་འཕེལ་བ་ཞིག་དང་སོ་སོའི་རྐང་པའི་སྒང་ལ་ལངས་ཐུབ་མཁན་ཞིག་ཆགས་བསྡད་ཡོད། དེས་མ་ཟད། ང་ཚོའི་ངོས་ནས་ཡིད་ཆེས་དང་། ཆ་འཇོག་བྱེད་དགོས་ས་ཞིག་ཀྱང་ཆགས་བསྡད་ཡོད་རེད། རྩ་བའི་རྣམ་པ་ཚོ་སོ་སོའི་ངོས་ནས་རྒྱུན་དུ་ཉམས་ཞིབ་གང་གནང་བ་ཡིན་ནའང་དེའི་གྲུབ་འབྲས་འདོན་རྒྱུའི་ཐབས་ཤེས་གནང་སྡོད་ཀྱི་ཡོད་དུས། ད་རེས་སྡིངས་ཆ་འདིའི་ཐོག་ལ་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་དོན་དང་། བསམ་ཚུལ་རྣམས་གསུང་ཐུབ་པ་ཡིན་ན། དེ་མི་མང་པོ་ཞིག་གི་དགོངས་པའི་དཔྱད་གཞི་ལྟ་བུར་ཆགས་ཀྱི་རེད། རིམ་པས་དེ་རྒྱ་ཆེ་རུ་ཕྱིན་ནས་སྤྱི་ཚོགས་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱི་ལུང་འདྲེན་བྱ་སའམ་ཁུངས་གཏུགས་ས་འདྲ་པོ་ཆགས་འགྲོ་ཡི་རེད། གནའ་སྔ་མོ་རྒྱ་གར་གྱི་དཔལ་ན་ལེནྜ་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་འདི་ཉིད་ཆོས་ཕྱོགས་དང་། རིག་གཞུང་ཐོག་ནས་བཤད་ན་གལ་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་ང་ཚོ་བོད་ལ་ཆ་བཞག་ན། དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་ནང་བསམ་ཡས་གཙུག་ལག་ཁང་ནང་སྡེ་ཚན་མང་པོར་ཕྱེ་ནས་སློབ་སྦྱོང་གནང་ས་ཡོད་བསྡད་དུས་མཐོ་སློབ་འདྲ་པོར་ཆ་བཞག་ན་མ་འགྲིག་པ་མི་འདུག དེ་ནས་བོད་ཀྱི་གནས་བབ་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། བོད་ཀྱི་དགོན་སྡེ་ཁག་དང་འབྲེལ་བའི་ཐོག་ནས་གྲྭ་བཙུན་རྣམ་པས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་བཅུའི་ཐོག་སློབ་སྦྱོང་གནང་བ་མ་གཏོགས་སྐྱ་བོ་ཚོས་སློབ་སྦྱོང་གནང་སའི་བསྟི་གནས་ལྟ་བུ་མེད་པ་དང་། སློབ་སྦྱོང་གི་གོ་སྐབས་མེད་པར་མ་ཟད། དེར་དོ་སྣང་ཡང་གནང་མཁན་མེད་པ་འདྲ་པོ་ཆགས་བསྡད་འདུག ང་ཚོས་ཡིག་ཆ་མཐོང་བསྡད་པའི་གནས་བབ་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། དེ་ཡིན་དུས་ད་ལྟའི་དུས་ཚོད་ལ་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་སྟངས་ལ་བལྟས་ནས་ང་རང་ཚོའི་གནས་བབ་དེ་འདྲ་བ་ཡོང་ཐུབ་རྒྱུར་ཚང་མས་འབད་བརྩོན་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་རེད་ལ། གོ་སྐབས་ཀྱང་བསྐྲུན་གྱི་ཡོད་རེད། དེ་ནང་བཞིན་རྣམ་པ་ཚོས་མཉམ་ཞུགས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པས། དེ་ཧ་ཅང་གི་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་རེད། ནུབ་ཕྱོགས་ཨ་རི་དང་། ཡུ་རོབ་ཀྱི་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་དེ་འདྲའི་ནང་སློབ་སྦྱོང་གི་སྡེ་ཚན་མང་པོར་ཕྱེ་ནས་ཉམས་ཞིབ་བྱས་ཏེ་གྲུབ་འབྲས་བཏོན་ཚར་བའི་རྗེས་ལ། མ་འོངས་པར་དེ་ལས་ལྷག་པའི་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་དོན་ཞིག་མ་འདོན་པར། དེ་ནས་བཏོན་པའི་ཉམས་ཞིབ་ཀྱི་གྲུབ་དོན་དང་། མཐོང་ཚུལ་གང་ཡོད་པ་དེར་ཚང་མས་ལུང་འདྲེན་བྱས་ནས་ཆ་བཞག་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད། དེ་ཁུངས་གཏུགས་ས་འདྲ་པོ་ཆགས་འགྲོ་གི་འདུག དེ་ཚོའི་གྲས་གནད་འགག་ཆེན་པོ་མཐོང་གི་འདུག རྣམ་པ་ཚོས་ཉམས་ཞིབ་བྱས་རྗེས་དཔྱད་རྩོམ་བྲིས་ཏེ་སྒྲོག་སྦྱངས་གནང་གི་ཡོད་པ་དང་། དེར་ཐུན་མོང་གི་བལྟ་སྟངས་ཤིག་སླེབས་པ་ཡིན་ན། དེ་མ་འོངས་པར་ལུང་འདྲེན་བྱེད་ཐུབ་པ་དགོས་པ་དང་། རྒྱ་ཆེ་རུ་གཏོང་དགོས་པ་དེ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ས་སྐྱ་ལེགས་བཤད་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། ང་ཚོ་བོད་པར་ས་སྐྱ་པཎ་ཆེན་གྱིས་སློབ་སྦྱོང་བྱ་རྒྱུའི་སྐུལ་མ་མང་པོ་བཏང་འདུག ཕྱོགས་གཅིག་ནས་ང་ཚོའི་མི་རིགས་འདིར་ང་རྒྱལ་ཟེར་ན་མི་འདུག རང་མཐོང་ཆེན་པོ་ཡོད་པ་འདྲ་པོ་འདུག དེ་ཡིན་དུས། དེ་ཚོའི་གྲས་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚོས་དེ་ངེས་པར་དུ་ཉུང་དུ་གཏོང་དགོས་པ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། དངོས་པོའི་ཐོག་ནས་ར་སྤྲོད་དང་། ཡིག་ཆའི་ཐོག་ནས་རྒྱུ་མཚན་གང་ཤོད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་རྒྱུ་མཚན་བྱེད་དགོས་པ་ལས། སོ་སོས་མཐོང་བ་དང་། བསམ་བློ་གཅིག་པུ་ཁུར་བསྡད་པ་ཡིན་ན། དེས་ཉམས་ཞིབ་པ་ཚད་ལྡན་ཞིག་ལ་འགྲོ་མི་ཐུབ་པ་གསལ་པོ་རེད།

རྣམ་པ་ཚོའི་དཔྱད་རྩོམ་ལ་བལྟས་ཡོང་དུས་མང་ཆེ་བ་ལོ་རྒྱུས་དང་། ནང་ཆོས། ཚད་མ་རིག་པ། བརྡ་སྤྲོད་རིག་པ་བཅས་བོད་ཀྱི་རིག་གནས་མང་ཆེ་བ་དང་འབྲེལ་བ་འདུག དེ་ཚོའི་གྲས་ཡག་པོ་ཞེ་པོ་ཆགས་བསྡད་འདུག ལོ་རྒྱུས་ཟེར་བ་དེར་མཁས་པ་མང་པོ་ཞིག་གི་ཤོད་སྟངས་མི་འདྲ་བ་ཡོད་རེད་བསམ་གྱི་འདུག ཀློང་ཆེན་པས་སྙིང་ཐིག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཆེན་མོའི་ནང་ལོགས་ལ། ལོ་དུ་མ་ལོན་ཀྱང་རྒྱུས་ད་ལྟའི་མི་ལྟར་ཡོད་པ་ལ་ལོ་རྒྱུས་ཞེས་གསུངས་ཡོད་རེད། ཨིན་ཇིའི་ནང་གི་ (History) དང་། བོད་སྐད་ནང་ལོ་རྒྱུས་ཟེར་བ་དེ་ཏག་ཏག་བསྡད་ཀྱི་མི་འདུག་གསུང་མཁན་ཡང་འདུག ལོ་རྒྱུས་དང་འབྲེལ་བ་ཡོད་མཁན་ལྟ་བུ་རྣམ་ཐར་དང་། རྟོགས་བརྗོད། སྐྱེས་རབས་སོགས་ཡོད། གསུང་རབ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་ནང་དེ་ལྟ་བྱུང་བ་ཞེས་འདུལ་བའི་གཞུང་ནང་གླེང་གཞི་དང་དེར་བཅས་པ་མཛད་ཚུལ་བཅས་ཡོད། ངས་སྦྱངས་པའི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ལ་བལྟས་པ་ཡིན་ན། ནང་དོན་མང་ཆེ་བ་ཞིག་ཆོས་འབྱུང་གི་རྣམ་པ་འདྲ་པོ་ཐོན་ཡོང་གི་འདུག དེས་མ་འགྲིག་པ་མེད་ཀྱང་། སྐབས་དེ་དུས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་བྱུང་བ་ངོ་མ་དེ་མཐོང་ཐུབ་དགོས་པ་གལ་ཆེན་པོ་རེད། ཆོས་རྒྱལ་མེས་དབོན་རྣམ་གསུམ་ལ་ཆ་བཞག་པ་ཡིན་ན། ཆོས་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོས་རྒྱ་བཟའ་དང་། བལ་བཟའ་བཙུན་མོར་བསུས་ནས་ཇོ་བོ་རྣམ་གཉིས་གདན་འདྲེན་ཞུས་པ་དང་། ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་མཉམ་དུ་མཐུན་ལམ་རྒྱ་ཆེ་རུ་བཏང་བ་སོགས་ལོ་རྒྱུས་ནང་འཁོད་ཡོད། དེ་བཞིན་སྲོང་བཙན་སྒམ་པོའི་སྐབས་ལ་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་ལ་དབང་བསྒྱུར་བྱེད་སྟངས་གང་ལ་གང་འཚམ་ཡོད་རེད། སྐབས་དེ་དུས་ས་མཚམས་ཟེར་བ་དེ་བཀའ་མོལ་ཞེ་པོ་བྱུང་མི་འདུག དེའི་རྗེས་ལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེའུ་བཙན་སྐབས་ལ་ས་མཚམས་ཀྱི་བཀའ་མོལ་ཡོང་གི་འདུག ཁྲི་རལ་པའི་སྐབས་ལ་ས་མཚམས་ཀྱི་བཀའ་མོལ་ཡོང་བ་ཙམ་མ་ཟད་རྡོ་རིང་བཙུགས་པ་སོགས་ས་མཚམས་སྐོར་ལ་དེ་བས་ཤུགས་ཆེ་རུ་ཕྱིན་འདུག དེ་ཚོའི་ཐོག་ལ་བསམ་བློ་གཏོང་དགོས་པ་གལ་ཆེན་པོ་རེད་འདུག

ཆོས་ཕྱོགས་ཐོག་ནས་བསམ་བློ་བཏང་བ་ཡིན་ན། དུས་རབས་བརྒྱ་ཕྲག་དང་པོ་གཉིས་པའི་ནང་ཧན་རྒྱལ་རབས་སྐབས་རྒྱ་ནག་ལ་ནང་ཆོས་དར་འགོ་ཚུགས་ཏེ་རིམ་པས་ཐང་རྒྱལ་རབས་སྐབས་ཤུགས་ཆེན་པོ་ཆགས་པ་དང་། བོད་ལ་དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་སྐབས་ནང་ཆོས་ཤུགས་ཆེ་ཤོས་དར་བ་འདྲ་པོ་རེད། ཡིན་ནའང་སྐབས་དེ་དུས་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ནག་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་བྱུང་མེད་པ་འདྲ་པོ་འདུག དེས་མ་ཟད་རྒྱ་ནག་ནས་བསམ་གཏན་པ་དེ་འདྲ་བོད་དུ་ཡོང་ནས་བཙན་པོས་དཔང་པོར་བྱས་ནས་པཎྜི་ཏ་དང་ཧ་ཤང་དབར་བགྲོ་གླེང་གིས་མཐར་ཧ་ཤང་རྒྱ་ཡུལ་དུ་ཕེབས་དགོས་བྱུང་བ་གསལ་གྱི་ཡོད། རྗེས་སུ་སོག་པོ་ཡོན་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་ཆེན་པོ་སླེབས་ཡོད་པ་དང་། དེ་རྗེས་ཆིང་རྒྱལ་རབས། ད་ལྟའི་བར་བོད་ཀྱི་ནང་ཆོས་ཀྱི་ཐོག་ནས་རྒྱ་ནག་ནང་ལ་བག་ཆགས་འཇོག་སྟངས་འགྱུར་བ་འགྲོ་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རེད། ཆོས་རྒྱལ་མེས་དབོན་རྣམ་གསུམ་སྐབས་བོད་ཀྱི་ཆབ་དཔལ་རིག་གསུམ་རྩེ་མོར་སོན་པ་འདྲ་པོ་ཞིག་ཡིན་ཀྱང་། ང་ཚོས་དེ་ཕྱིར་སྟོན་ཐུབ་ཡོད་མ་རེད། དེང་སང་གྱི་ཤོད་སྟངས་ལ་ (Civilization) དཔལ་ཡོན་ཟེར་ནས་ཤོད་བསྡད་ཀྱི་འདུག འཛམ་གླིང་ནང་བལྟས་པ་ཡིན་ན། ཨི་ཇིབ་ཨ་རབ་ཀྱི་ལུང་པ་དང་། རྒྱ་གར། རྒྱ་ནག གྷི་རི་སི་དེ་ཚོ་བཤད་ཡོང་དུས། དཔལ་ཡོན་རིང་པོ་ཞིག་ནས་དར་བའི་སྐོར་འགྲེལ་བཤད་ཞེ་དྲག་རྒྱག་མི་དགོས་པར་གསལ་པོར་ཡོང་གི་འདུག བོད་ལ་ཆ་བཞག་ན། ཆབ་མདོའི་ཁ་རུབ་གྲོང་ཚོའི་ནང་ནས་རྡོ་ཆས་རྙེད་སོན་བྱུང་བ་དང་། དེ་བཞིན་ཕྱིས་སུ་བོད་ནང་ནས་གནའ་རྫས་རྙིང་པ་རྙེད་སོན་བྱུང་ཡོད་པ་དེ་ཚོར་བརྟག་དཔྱད་བྱེད་དུས། ལོ་སྟོང་ཕྲག་མང་པོ་སོང་ཡོད་པའི་སྐོར་བཤད་ཡོང་གི་ཡོད་ཀྱང་། དེ་ཚོའི་གྲས་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཇི་བཞིན་སྟོན་ཐུབ་མེད་པ་དང་། དེར་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ནང་ཆ་འཇོག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་མ་རེད། ཆ་འཇོག་ཡོང་ཐབས་ཀྱི་གནས་བབ་དེ་ང་ཚོས་ཇི་ལྟར་བཟོ་དགོས་འདུག ང་ཚོར་ཡོད་རེད་ཟེར་བ་ཙམ་མ་ཡིན་པར། དེ་བསྟན་མ་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་པ། ཆ་མ་འཇོག་པའི་རྒྱུ་མཚན་གང་ཡིན་པ་དེ་གསལ་པོ་ཤོད་ཐུབ་རྒྱུར་གང་དུ་འཐུས་ཤོར་ཕྱིན་པའི་ཐོག་ཞིབ་འཇུག་གནང་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་ཆགས་བསྡད་ཡོད་རེད།